AssessMIJ social
Facebook Twitter Linkedin

Stress verslaan!

Het lijkt alledaags te zijn, druk, druk, druk en ow stressssssss….

Je hoort het overal en burn-out – de grootste beroepsziekte van deze tijd – ligt ook bij jullie werkvloer op de loer. Elk mens gaat hier anders mee om; sommigen lijken er juist totaal geen last van te hebben en hebben ogenschijnlijk geen moeite met het hedendaags tempo van veranderen, aanpassen en op topniveau presteren.  Toch floreren sportscholen, Yoga-  en ‘Tai-Chi’-scholen volop. S ’avonds lekker ontspannen om je weer op te laden voor de volgende dag. Herkenbaar?  Veel mensen worstelen met stress en gebruiken diverse strategieën om ermee te dealen. Internet staat er vol mee en ik moet zeggen: er staan ook tips bij die houtsnijden.

 

Maar wat is stress eigenlijk?

Veel mensen hanteren diverse begrippen door elkaar. Stress is iets, maar ook een oorzaak van dat iets, en ook het gevolg van dat iets! Sommige mensen hebben het over stress en verwijzen naar situaties. Bijvoorbeeld: “stress heb ik als ik een zwaar tentamen moet maken en daar veel voor moet leren”. Of “ik heb stress als mijn vriendin het uitmaakt”. Of “stress heb ik als ik een presentatie moet houden voor veel mensen”. Allemaal belastende situaties en omstandigheden. Anderen hebben het meer over diverse stressreacties.Voor de helderheid is het goed om deze begrippen goed uit elkaar te halen.  Aan de ene kant heb je de voor iedereen verschillende stressvolle situaties en aan de andere kant stressreacties. Ik hanteer doorgaans het onderstaand eenvoudig stressmodel.  Het ontvlechten van oorzaak en gevolg is al lastig genoeg, dus ik houd het graag simpel.

Stressor—>stress—>stressreactie

Stress is dus een toestand waarin de persoon niet of minder goed kan omgaan met een bepaalde situatie; alsof deze situatie dan iets teveel vraagt van de persoon.  “Het is me teveel aan het worden”, is dan ook vaak gehoord. Als je dus in die situatie zit en je kunt er niet mee omgaan, levert dat jou stress op?

 

Overige factoren van belang

Er zijn nog een aantal andere factoren die van belang zijn bij stress.

  1. De stress-hantering:in hoeverre ben jij vaardig genoeg in het hanteren van stress. Deze vaardigheid is aangeboren en wordt door opvoeding verfijnd,
  2. Eerdere ervaringen met stress: deze zijn natuurlijk ook van belang. Hoe zijn je eerdere ervaringen geweest met stress en was je toen met jouw strategieën succesvol? Ben je al ‘gepokt en gemazzeld’ op stress? Het gaat erom of je in bepaalde situaties er mee weet om te gaan, zonder dat het mis gaat/ging?
  3. Sociale steun: kun je een beroep doen op een netwerk dat je om advies kan vragen of je kan ontlasten of helpen. Bestaat er instrumentele hulp die je kunt vragen, die helpt om minder last van stress te ervaren?

 

Inzoomen op stressoren

Wat zijn dat voor situaties die stressoren? Heel divers natuurlijk en ieder van ons zal er anders op reageren. Ik probeer hier niet volledig te zijn maar geef slechts enkele voorbeelden om een goed beeld te geven. Zo zijn er  bijvoorbeeld ingrijpende levensgebeurtenissen zoals het overlijden van een dierbare, werkloos worden, scheiding, je huis dat afbrandt. Maar ook situaties die verband houden met het werk dat je doet of gebeurtenissen die te maken hebben met de diverse rollen die je vervult en/of de vervlochtenheid ervan. Dan kun je vooral denken dat er teveel van je gevraagd wordt, zogenaamde veeleisende situaties. Ook zijn het vaak situaties die onvoorspelbaar zijn, situaties die oncontroleerbaar zijn, situaties waarin je geen grip meer hebt,, controleverlies, verliessituaties, bijvoorbeeld verlies van een dierbare maar ook verlies van status, geld of bezittingen, vooral dingen waar je aan gehecht bent. Ook heel belangrijk zijn situaties wanneer je lichamelijke of psychische integriteit bedreigd wordt. Dus als je bijvoorbeeld een ingrijpende operatie moet ondergaan. Dat allemaal geeft stresssituaties of kort gezegd stressoren en die geven voor elk individu andere stress en stressreacties.

 

 Stressreacties

We maken een onderscheid in vier niveaus van stressreacties:

  1. Het emotionele, subjectieve niveau; je voelt je gefrustreerd, depri en angstig;
  2. Het cognitieve niveauwaarbij het denken centraal staat; je gaat piekeren, malen en je hebt obsessieve gedachten. Je hebt je gedachten niet meer onder controle;
  3. Het gedragsniveau; het gedrag dat je laat zien als reactie op de stress, bijvoorbeeld het weg blijven van je werk of je ziekmelden. Of je gaat weer roken terwijl je een paar jaar geleden daarvoor gestopt was. Of je gaat drugs gebruiken of aan de drank;
  4. En dan als laatste en overtreffende trap komt het lichamelijke niveau; op een gegeven moment gaat ook ons lichaam meedoen. En wij mensen zijn allemaal uitgerust met een zogenaamd autonoom zenuwstelsel dat bijvoorbeeld onze hartslag en ademhaling automatisch reguleert, onze spijsvertering, bloeddruk en allerlei fysiologische processen gebeuren ook zonder dat wij daarover hoeven na te denken.

  

Ons Autonoom zenuwstelstel:

Dit autonome zenuwstelsel systeem bestaat grofgezegd uit twee delen:

  1. Het sympathische systeem (is vooral actief bij vecht-vlucht reacties actief; waarbij bloed uit onze organen naar de spieren wordt gestuurd om actie te ondernemen)
  2. Het parasympatische systeem waarvan lang werd gedacht dat dat geactiveerd zou worden bij ontspanning en rust maar het blijkt nu dat dat ook bij stress geactiveerd wordt.

Toch is dit niet het hele verhaal. Bijvoorbeeld bij een verliessituatie wordt het sympathische systeem niet geactiveerd, is er geen behoefte aan de ‘vecht-vlucht’ reactie, maar ben je meer terneergeslagen en/of verdrietig. Dan ben je eerder aangeslagen en gaat alles hangen, alles is slap en dan wordt eerder het parasympatisch systeem geactiveerd.

Dus zo zie je dat afhankelijk van de stresssituatie het lichaam op een andere wijze kan reageren. De vaag is dan hoe versla je jouw stress?

 

Stress verslaan?

Hier kan het beschreven stressmodel worden bekeken want stressor geeft stress en geeft weer stresssituatie. Zie figuur.

Aan de hand van dit model kun je goed zien wat je het beste kunt doen om jouw eigen stress te verslaan. Vaak denken mensen; wat moet ik doen als ik gestrest ben? Omdat ze dat vaak associëren met reacties die stress met zich meebrengen. Bijvoorbeeld “ik ga ontspannen”, levert je dan toch niet zoveel op, doordat je niet kijkt naar de oorzaak. Je plakt als het ware je fietsband maar laat de punaises erin zitten. We zouden ook de stressoren kunnen aanpakken en voor een deel kunnen we dat ook daadwerkelijk zelf, al dan niet met hulp.

Je zou bijvoorbeeld een opleiding kunnen volgen of een training. Misschien heb je wel teveel last van stressoren omdat je nog geen ‘NEE’ durft of kan zeggen. Misschien kun je ook eens zeggen als er opnieuw een beroep op je wordt gedaan: ‘NEE, dat kom mij nu niet uit. Ik heb al teveel op mijn bordje en het wordt mij dan even iets teveel”. Of misschien hangt het wel samen met het feit dat je een perfectionist bent. Of dat je voor jezelf allerlei eisen formuleert waardoor je eigenlijk zelf voor je eigen stressoren zorgt. Stress-zorgen die er dan dus eigenlijk niet zijn.  Zo zijn er mensen die van alles van zichzelf “MOETEN” en als je dan vraagt van wie, komt men erachter dat ze dat zélf zijn. Deze mensen worden weleens ‘musterberen’ genoemd, en deze moeten het “móéten” dus gaan afleren om stressvrijer te leven. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan overigens, veelal is het hardnekkig en houdt men stringent vast aan vaak de in ons dna verankerde drive van “moeten”.

 

Hoe ga jij?

Als we kijken naar stresshantering, kun je je afvragen of je wel flexibel bent in je hantering, probeer je alle stress op één manier tegen te gaan?  Of misschien ben je niet sociaalvaardig genoeg omdat je niet weet, kunt of durft een beroep te doen op je sociale netwerk. Dat je anderen om hulp vraagt op het moment dat je het even moeilijk hebt. Ook kun je werken aan je reacties met ontspanningsoefeningen en dat is voor eenieder anders, van yoga tot mindfulness, leef je uit op internet en vind te kust en te keur diverse hulpbronnen! Maar dít model geeft je de mogelijkheid tot een integrale aanpak, waarbij je niet alleen werkt aan je stressreacties maar ook aan de oorzaak. Overigens zweven er veel stressmodellen rond op het internet. Ik hou het graag simpel, praktisch toepasbaar en overzichtelijk.

Ook dien ik hierbij op te merken dat we doorgaans geneigd zijn om stress direct te bestempelen als iets ‘negatiefs’ en ‘ongezonds’. Terwijl stress in feite een volledig gezonde vorm van spanning is die in ons lichaam optreedt als natuurlijke reactie op externe prikkels.

Succes met dit model (of een betere) en met het fixen van je stress!

Wilt u verder praten over succesvol omgaan met stress of het goed selecteren van stressvaardige  nieuwe medewerkers? Dan kunt u contact opnemen met drs. Jerry M. Janssen, als assessmentpsycholoog en ervaren HR-professional actief met assessmij.nl. Het HR-bureau dat werkgevers helpt met het selecteren van de beste kandidaten, talentmanagement en HR-optimalisatie.

Leave a Reply

Your email address will not be published.Required fields are marked *